Oplichting

Oplichting of fraude is een vorm van bedrog waarbij iemand je misleidt om er zelf financieel beter van te worden. Dit kan je boos of verdrietig maken; je vertrouwt misschien niemand meer. Slachtoffers van oplichting zijn vaak beschaamd. Ze vragen zich af hoe ze zich zo om de tuin hebben kunnen laten leiden. Dat is een normale reactie. Er zijn verschillende vormen van oplichting of fraude: dating-, identiteits- en voorschotfraude, fraude met online aankopen, phishing (internetfraude), vishing (voice-phishing) en smishing (sms-phishing).

  Wat kan je zelf doen?

Praat erover!

Zoek steun bij iemand waar je terechtkan. Vrienden, familie, buren, … kunnen naar je luisteren en je bijstaan. Door erover te praten kan je samen overleggen hoe je best hulp zoekt en hoe je bijgestaan wil worden, bijvoorbeeld door professionele hulp te zoeken of door iemand te vragen met je mee te gaan om aangifte te doen. 

Zorg voor jezelf

Iedereen die opgelicht wordt, gaat daar anders mee om. Je kan kwaad, bang, verdrietig of wantrouwig zijn. Het gebeuren kan je dagelijks leven overhoop halen. Misschien vermijd je bepaalde situaties of mensen. Dat is normaal. 

Hoe verwerk je een ingrijpende gebeurenis?

Verzamel bewijsmateriaal

Bewijsmateriaal kan helpen om de dader te vinden en te linken aan de feiten. Maak een inventaris: verzamel e-mails, maak foto’s of screenshots. Bezorg deze inventaris aan de politie als je aangifte doet.  

Doe aangifte bij de politie

Als je aangifte doet van oplichting of fraude, kan de politie onderzoeken wat er gebeurd is. Je kan je daarbij laten bijstaan door iemand die je vertrouwt. Aangifte vergroot de kans dat de feiten onderzocht worden en de dader(s) gevat worden. Het kan je een gevoel van rechtvaardigheid geven.  

Als je je schade vergoed wil zien, is het bovendien noodzakelijk om aangifte te doen.

Meer uitleg over de gerechtelijke procedure

Meer informatie over een mogelijke schadevergoeding

Contacteer je verzekeraar

Ga na in je afgesloten contracten of je verzekerd bent en meld de feiten bij je verzekering. Afhankelijk van de dekking kan je verzekering de schade vergoeden. De verzekering zal vragen om een kopie van de aangifte bij de politie. Aangifte is noodzakelijk als je je schade vergoed wil zien. 

Meer info over verzekeringen

  Wie kan je helpen?

Familie of vrienden

Neem iemand uit je omgeving in vertrouwen. Dit is misschien moeilijk,  maar als je zwijgt, geef je de dader de macht over je leven en kun je in een isolement raken.  Door dat isolement te doorbreken, neem je een stukje van de regie over je leven terug in eigen handen. Praat er vooral over met mensen die naar je blijven luisteren, ook al vertel je je verhaal steeds opnieuw. 

Slachtofferhulp van het CAW

Slachtofferhulp van het CAW kan je informatie geven, begeleiden, en administratief en emotioneel ondersteunen. Slachtoffers en hun omgeving ervaren verschillende emoties. CAW bieden een luisterend oor, denken mee en ondersteunen je waar mogelijk om de draad weer op te nemen.  

Dienst slachtofferonthaal bij de justitiehuizen

Als je aangifte hebt gedaan bij de politie, wil je weten wat er met je klacht gebeurt. De dienst slachtofferonthaal kan je informatie geven over je dossier (vanaf de indiening van klacht tot de strafuitvoering). Deze dienst kan je ook bijstaan en ondersteuning bieden tijdens de gerechtelijke procedure, bijvoorbeeld bij de teruggave van inbeslaggenomen stukken, bij de inzage van het dossier, bij zittingen van de rechtbank, ...  

Juridische eerstelijnsbijstand of een advocaat

Juridische eerstelijnsbijstand biedt praktische inlichtingen, juridische info en een eerste juridisch advies. Indien nodig word je doorverwezen naar een gespecialiseerde organisatie. Het is een gratis dienst, georganiseerd door de Commissie voor Juridische Bijstand, die toegankelijk is voor iedereen, ongeacht je inkomen.  

Voor uitgebreid juridisch advies of als je je wil laten vertegenwoordigen in een strafrechtelijke procedure, kan je terecht bij een advocaat.  

Via juridische tweedelijnsbijstand (vroeger pro deo) kan je beroep doen op de tussenkomst van een advocaat die - afhankelijk van je inkomen - goedkoper of gratis is.  

  Misschien zoek je info over

Wat is oplichting?

Oplichting en diefstal zijn verschillende misdrijven.

Bij "oplichting" laat de dader zich zaken overhandigen door gebruik te maken van bedrieglijke handelingen of listige kunstgrepen (bv. het alsmaar uitstellen van de levering van goederen of het overmaken van geld door het vertellen van onware verhalen, het plaatsen van bestellingen op briefpapier met gedrukt hoofd van een bedrijf, terwijl dit bedrijf nergens vanaf weet of niet bestaat, ...).

Bij "diefstal" neemt de dader zaken zelf bedrieglijk weg, al dan niet met geweld en/of bedreigingen. 

Wat is datingfraude of vriendschapsfraude?

Iemand gaf je hoop op een liefdesrelatie, bijvoorbeeld via een datingsite, en stal vervolgens geld van jou? Dan werd je misschien het slachtoffer van datingfraude. Doe aangifte bij de politie en onderneem volgende acties:   

  • Blokkeer je telefoonnummer en social media-accounts. 
  • Neem geen contact meer op met deze persoon. 
  • Stop met het overmaken van geld. 
  • Informeer de datingsite.

Vriendschapsfraude kan verschillende vormen aannemen, maar het principe blijft hetzelfde. Ben je op zoek naar een partner, vriend of luisterend oor via internet? Wees dan alert voor oplichters die je vertrouwen proberen te winnen, gewiekst inspelen op je emoties en werken op je gemoed.  

Meer informatie en tips om jezelf te beschermen 

Wat is identiteitsfraude?

Iemand maakt misbruik van jouw persoonsgegevens, zoals je identiteitskaart, rijksregisternummer of handtekening. Doe aangifte bij de politie en stuur een kopie van het proces-verbaal naar je bank en schuldeisers, zodat zij op de hoogte zijn dat je slachtoffer bent van identiteitsfraude.  

Wat is voorschotfraude?

Iemand laat je geloven dat je een loterij hebt gewonnen of dat je een erfenis of lening krijgt. Oplichters proberen je een voorschot te laten betalen in afwachting van een deel van de winst, een erfenis, ... Het beloofde geld ontvang je echter nooit. Doe aangifte bij de politie en onderneem volgende acties:  

  • Breng je bank op de hoogte en blokkeer je bank-en/of kredietkaart. 
  • Verander je pincode(s). 
  • Installeer je bankapp opnieuw op je mobiele telefoon. 

Wat is fraude met online aankopen?

Je hebt online iets gekocht wat je nooit ontving of je verkocht zelf iets wat nooit werd betaald. Doe aangifte bij de politie en meld de fraude bij de webshop. Die kan maatregelen nemen, zoals het account van de (ver)koper blokkeren of advertenties verwijderen.  

Wat is een money mule of geldezel?

Een money mule of geldezel laat zijn rekening gebruiken om geld van criminelen naar iemand anders over te maken of wit te wassen. De money mule krijgt hiervoor een vergoeding. Money mules zijn niet rechtstreeks betrokken bij de misdrijven die het geld opleveren, maar zijn wel medeplichtig. Meestal vragen de criminelen dat je meerdere keren ‘geldezel’ bent. Indien je niet wil meewerken, bestaat de kans dat je (fysiek) wordt bedreigd. Je loopt ook het risico dat je eigen bankrekening wordt geplunderd.

Als iemand je voorstelt om snel geld te verdienen via deze weg, kan je volgende acties ondernemen:

Indien je toch in de val bent getrapt:

Wat is phishing, vishing, smishing en whaling?

Phishing is een vorm van internetfraude. Fraudeurs sturen je een mail waarmee je naar een valse (bank)website wordt gelokt. Als je op die website inlogt, gebruikt de fraudeur je inloggegevens om geld van je te stelen of dingen aan te kopen onder jouw naam.  

Vishing staat voor voice-phishing. Fraudeurs bellen je op om je  – zogezegd in naam van je bank – persoonlijke informatie, geheime codes of kredietkaartgegevens te ontfutselen.

Smishing staat voor SMS-phishing. Fraudeurs sturen je een sms waarin je gevraagd wordt onmiddellijk actie te ondernemen door een nummer te bellen of naar een bepaalde website te surfen waar je persoonlijke info zoals wachtwoorden of kredietkaartgegevens moet geven.

Whaling is een vorm van oplichting waarbij fraudeurs zich voordoen als een bekende en zo jouw geld proberen te bemachtigen. Deze vorm van fraude gebeurt meestal via Whatsapp, Messenger of andere kanalen. 

Ben je slachtoffer van phishing, vishing, smishing of whaling? Doe aangifte bij de politie en:

  • Blokkeer je bank- en/of kredietkaart. 
  • Verander je pincode(s).
  • Breng je bank op de hoogte van berichten van de fraude.

Hoe reageer je het beste op phishing?  

Als je een e-mail krijgt, is de beste oplossing om niet te reageren op de e-mail en die te wissen. Als je een telefoontje krijgt, is het beste om de communicatie kordaat te beëindigen en de telefoon in te haken. Ook op een sms reageer je het beste niet en verwijder je het bericht onmiddellijk.  

Banken of internetproviders vragen nooit per e-mail of telefoon om je gegevens te updaten. Ook vragen ze nooit naar paswoorden, gebruiksnamen of bankgegevens.  

Oplichting voorkomen?

Verklein de kans om opnieuw opgelicht te worden:

Blijf alert 

  • Wees voorzichtig met je persoonlijke gegevens. Je bank vraagt je persoonlijke gegevens nooit via de telefoon. Geef deze dan ook nooit op deze manier door.
  • Geef nooit je pincode. Vraag je altijd af of de gegevens die gevraagd worden echt nodig zijn en voor het beloofde doel gebruikt zullen worden.  
  • Let op als iemand je benadert zonder dat je daarom gevraagd hebt. 
  • Blijf sceptisch en vraag jezelf af hoe waarschijnlijk het is dat een onbekende je iets wil geven zonder daarvoor iets terug te willen. 

Laat je niet dwingen

  • Let op als iemand blijft aandringen. Maak duidelijk dat je weet dat je opgelicht wordt en dat je al contact opnam met de politie. Dat schrikt oplichters meestal af. 
  • Let op als iemand je dwingt snel te beslissen. Neem je tijd.  
  • Geef geen geld aan mensen die je niet kent. 

Wees geïnformeerd

  • Hou de media in de gaten. Zij geven informatie over oplichting 
  • Als je iemand aan de deur niet vertrouwt, doe dan navraag. Bel het bedrijf en sluit de voordeur terwijl je belt. 

Speel op zeker

  • Kies voor gecertificeerde bedrijven. 
  • Vraag offertes bij vergelijkbare bedrijven voor je iets aankoopt. 
  • Als je een bedrijf wil inschakelen, vraag dan vooraf een schriftelijke prijsopgave en leg vast welke werkzaamheden precies verricht zullen worden. 
  • Noteer belangrijke telefoonnummers zoals Card Stop, zodat je je bankkaarten snel kan blokkeren. 
  • Bewaar aankoopbewijzen en controleer je bankafschriften. 

Tips bij whaling

  • Volg je gevoel. Herken je het taalgebruik? Zou jij echt de eerste persoon zijn die aangesproken zou worden voor hulp bij geldzaken? Als je op deze vragen ‘nee’ antwoordt, ga dan niet in op het verzoek.
  • Bel deze persoon op. Indien niemand opneemt, wacht je best totdat je de persoon rechtstreeks of aan de telefoon gesproken hebt.
  • Een preventieve tip is om af te spreken met je kinderen en/of kleinkinderen dat ze de vraag om geld te lenen nooit stellen via sms of whatsappbericht, en dat ze best bellen of langskomen om het persoonlijk te vragen.

Je kent een slachtoffer in je omgeving

Iemand die een ingrijpende gebeurtenis heeft meegemaakt is helemaal van slag en gedraagt zich vaak anders. Dat kan best verwarrend zijn. Je kan pijn, verdriet of kwaadheid van anderen niet wegnemen. Maar begrip tonen, aandacht geven en luisteren kan natuurlijk wel, ook als je geen pasklare oplossingen hebt. Er gewoon zijn is al een enorme steun. 

Een slachtoffer in je omgeving helpen

Ik werd slachtoffer van oplichting in het buitenland.

Wanneer je slachtoffer wordt van oplichting in het buitenland, weet je vaak niet goed waar te beginnen. Naast diensten in het buitenland zelf, kan je ook contact opnemen met een aantal diensten in België.

Slachtoffer in het buitenland

Safeonweb

Safeonweb wil Belgische burgers op een snelle, correcte manier informeren en adviseren over cybersecurity, grote actuele digitale dreigingen en online veiligheid.

Meldpunt 

Als slachtoffer van misleiding, bedrog, fraude of oplichting kan je terecht bij Meldpunt.

Je doorloopt op deze website de verschillende stappen om je probleem te melden aan de bevoegde diensten.  

Je krijgt een advies dat zoveel mogelijk op jouw vragen tracht te antwoorden. De bevoegde diensten analyseren je melding en stellen mogelijk een onderzoek in. Je gegevens kunnen daarbij doorgegeven worden aan andere bevoegde autoriteiten. 

Meldpunt is een initiatief van een aantal federale overheidsdiensten en de politie. Het is geen dienst voor noodoproepen en beschikt niet over een 24u/24 permanentie.